W Zakładzie Muzykologii prowadzone są badania z zakresu historii muzyki od średniowiecza do XXI wieku oraz etnomuzykologii. Punkt ciężkości położony jest na polską tradycję muzyczną, choć podejmowane są również zagadnienia dotyczące muzyki innych krajów i regionów. W profilu Zakładu mieszczą się zwłaszcza pogłębione badania źródłowe oraz prace edytorskie i dokumentacyjne, rozwijane we współpracy międzynarodowej. W strukturze Pracowni Historii Muzyki funkcjonuje redakcja kwartalnika „Muzyka”, seria „Monumenta Musicae in Polonia”, Katalog Źródeł Muzycznych w Polsce oraz zespół Muzyka Polska za Granicą. W Pracowni Etnomuzykologii oprócz projektów indywidualnych prowadzona jest seria „Polska Pieśń i Muzyka Ludowa”. Zakład organizuje konwersatoria z udziałem gości zagranicznych oraz cykliczne konferencje (m.in. „Sympozjum historyków muzyki II połowy XVIII i XIX wieku”).
Zakładem kieruje dr hab. Paweł Gancarczyk, prof. IS PAN.
- Pracownia Historii Muzyki – Katalog źródeł muzycznych
-
Celem Katalogu jest gromadzenie informacji na temat źródeł muzycznych zachowanych w Polsce, a także źródeł do historii muzyki polskiej zachowanych poza granicami kraju. Zadania te realizowane są poprzez kwerendy i badania źródłowe, tworzenie katalogów i baz danych, organizowanie konferencji oraz przygotowywanie opracowań naukowych. W centrum zainteresowania Katalogu znajdują się źródła liturgiczno-muzyczne (również potrydenckie), źródła do teorii muzyki, a także ikonografia muzyczna.
Zobacz: Katalog źródeł muzycznych
Obecnie zespół Katalogu prowadzi następujące projekty:
1) Indeksowanie najważniejszych źródeł liturgiczno-muzycznych w formacie międzynarodowej bazy CANTUS – prowadzenie portalu Cantus Planus in Polonia (cantus.ispan.pl);
2) „Liturgica Poloniae. Katalog polskich rękopisów liturgicznych. Cz. 1: do około 1300 r.”, projekt NPRH (2022-2027);
3) „Early Music in Central Europe: Collaborated Research, Migrating Sources, Transregional Connections”, grant finansowany przez Visegrád Fund (2023-2026).
Pracownicy Katalogu współpracują z zespołem projektu Manuscripta.pl realizowanego w Instytucie Historii Nauki PAN.
Zespół: prof. dr hab. Elżbieta Witkowska-Zaremba (kierowniczka Pracowni), dr Irina Chachulska, dr Dominika Grabiec, dr Paweł Figurski
- Pracownia Historii Muzyki – „Monumenta Musicae in Polonia”
-
Dokumentacyjno-źródłowa seria wydawnicza „Monumenta Musicae in Polonia” założona została w 1951 roku przez Józefa M. Chomińskiego, który był jej pierwszym redaktorem naczelnym. W latach 1972-2004 serię prowadził Jerzy Morawski, zaś od 2005 roku kieruje nią Barbara Przybyszewska-Jarmińska. W ramach „Monumenta Musicae in Polonia” publikowane są utwory muzyczne oraz prace teoretycznomuzyczne w formie edycji krytyczno-źródłowych, jak również najcenniejsze źródła muzyczne w formie faksymilowej. Seria obejmuje swoim zasięgiem dzieła powstałe w Polsce lub z Polską związane pochodzące z okresu od późnego średniowiecza do XIX wieku. Zespół „Monumenta Musicae in Polonia” zajmuje się nie tylko pracami edytorskimi i redakcyjnymi, lecz również inicjuje badania nad muzyką dawną i zagadnieniami edytorstwa muzycznego.
Zobacz: Monumenta Musicae in Polonia (MMP) - seria wydawnicza
Zespół: dr hab. Barbara Przybyszewska-Jarmińska prof. IS PAN (redaktor naczelna), dr Jakub Chachulski, dr Katarzyna Korpanty, mgr Julia Palacz (Kraków)
- Pracownia Historii Muzyki – Muzyka polska za granicą
-
Celem zespołu są badania nad twórczością i działalnością kompozytorów polskich aktywnych poza granicami Polski w XX i XXI wieku. Wśród kompozytorów wyróżnionych specjalną uwagą znajdują się m.in.: Zygmunt Mycielski, Roman Palester, Andrzej Panufnik, Karol Rathaus, Ludomir Michał Rogowski. W kręgu zainteresowań pozostają również ośrodki zagraniczne propagujące polską kulturę muzyczną, ze szczególnym uwzględnieniem Europy i Ameryki Północnej.
W latach 2025-2027 realizowany jest międzynarodowy projekt Muzyka polska i litewska w perspektywie globalnej: migracja, tożsamości diasporyczne i ojczyzna / Polish and Lithuanian Music in Global Perspective: Migration, Diasporic Identities and Homeland (kierownik: dr hab. Beata Bolesławska-Lewandowska, prof. IS PAN).
Zobacz grant: Muzyka polska i litewska w perspektywie globalnej: migracja, tożsamości diasporyczne i ojczyzna
Interdyscyplinarne seminaria „Migracje artystyczne w XIX, XX i XXI wieku”, otwarte dla wszystkich, odbywają się ONLINE, w ostatnie wtorki miesiąca, o godz. 13:00. Zob. TEMATY I STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ
PLAN SEMINARIÓW w roku akademickim 2025/2026
-
2 XII 2025
-
27 I 2026
-
24 II 2026
-
31 III 2026
-
28 IV 2026
-
26 V 2026
Zespół organizuje cykliczne konferencje oraz inicjuje i redaguje kolejne tomy serii książkowej „Muzyka Polska za Granicą”.
Konferencje z cyklu MUZYKA POLSKA ZA GRANICĄ
-
Z muzyką w świat! Sto lat polskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Warszawa, IS PAN, 20 IX 2024. PROGRAM
-
Warsaw Autumn Festival – its role and significance for the musical life of the countries on both sides of the Iron Curtain (and after its fall). ONLINE, 16-17 IX 2021. Konferencja Naukowa zorganizowana przez Zakład Muzykologii IS PAN i ZKP. PROGRAM
-
„American dream”. Polscy twórcy za oceanem. Warszawa, IS PAN, 15-16 X 2019. PROGRAM
-
Kompozytorzy polscy a Paryż (1918−1939). Warszawa, IS PAN, 16 V 2018. PROGRAM
-
Twórcy - źródła - archiwa. Warszawa, IS PAN, 25-26 I 2017. PROGRAM
Inne konferencje:
-
Zygmunt Mycielski: człowiek, myśl, muzyka. Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa zorganizowana przez Zakład Muzykologii IS PAN i Sekcję Muzykologów ZKP. Warszawa, 8 V 2017. PROGRAM
Zobacz: Muzyka Polska za Granicą - seria wydawnicza
Zespół: dr hab. Jolanta Guzy-Pasiak, prof. IS PAN (kierowniczka Pracowni), dr hab. Beata Bolesławska-Lewandowska prof. IS PAN
- Pracownia Historii Muzyki – „Muzyka”
-
Kwartalnik „Muzyka” wydawany jest nieprzerwanie od 1956 roku i pozostaje wiodącym pismem muzykologicznym w Polsce. Publikuje teksty z zakresu historii muzyki od średniowiecza do współczesności, a także etnomuzykologii i muzykologii systematycznej. Główny punkt ciężkości poruszanej w nim problematyki stanowi polska tradycja muzyczna, w jej możliwie szerokim rozumieniu, oraz kultura krajów Europy Środkowej. Artykuły publikowane są w językach polskim lub angielskim i podlegają procedurze recenzyjnej. Wszystkie teksty począwszy od 2018 roku udostępniane są bezpłatnie na stronie internetowej czasopisma: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/m/index. Członkowie zespołu redakcyjnego „Muzyki” oprócz pracy na rzecz kwartalnika, prowadzą własne badania nad historią muzyki od XV do XX wieku.
Zespół: dr hab. Paweł Gancarczyk prof. IS PAN (redaktor naczelny), dr Bartłomiej Gembicki, dr hab. Jolanta Guzy-Pasiak, prof. IS PAN, dr Małgorzata Sieradz, dr hab. Grzegorz Zieziula prof. IS PAN
- Pracownia Historii Muzyki – grant NCN „Krucjaty a muzyka w późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Europie, 1453-1683”
-
Krucjaty a muzyka w późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Europie, 1453-1683
Podczas gdy większość ludzi uważa krucjaty za ciąg wojen religijnych o podbój Ziemi Świętej, mających miejsce w latach 1095-1291, historycy obecnie przyjmują taką definicję krucjat, która obejmuje również późniejsze przedsięwzięcia militarne z okresu późnego średniowieczu i wczesnego nowożytności. W latach 1453-1683 Imperium Osmańskie uważane było za głównego oponenta wypraw krzyżowych, a przesłanie krucjat stanowiło część szeroko zakrojonej propagandy w całej Europie, obejmującej również dzieła sztuki. Mimo że historycy i badacze krucjat uwzględniali w swoich rozważaniach sposób przedstawiania krucjat w sztukach wizualnych i literaturze, strona muzyczna była zasadniczo ignorowana. Jednocześnie muzykolodzy dawali pierwszeństwo badaniom nad muzyką w tradycyjnym okresie krucjat i nie brali pod uwagę tego, w jaki sposób historycy interpretowali późniejsze wyprawy.
Głównym celem projektu „Krucjaty a muzyka” jest opracowanie pierwszego kompleksowego studium, integrującego retorykę krucjat z kulturą muzyczną późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy. Koncentrując się na krucjatach przeciwko Imperium Osmańskiemu, projekt będzie szczegółowo opisywał w jaki sposób muzyka wpływała na przekonania dotyczące Turków, sławiła zwycięstwa militarne i promowała wyprawy krzyżowe wśród różnych warstw społecznych. Pod względem chronologicznym projekt skupi się na okresie od 1453 roku, daty upadku Konstantynopola, do 1683 roku, kiedy zwycięstwo obozu europejskiego w bitwie pod Wiedniem, pod dowództwem polskiego króla Jana III Sobieskiego, odwróciło losy ekspansji terytorialnej Osmanów w Europie.
Projekt obejmie szeroki obszar geograficzny, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów uznawanych za ważne w historii krucjat, zarówno ze względu na bliskość pól bitewnych, jak i ich znaczenie w kształtowaniu propagandy krucjatowej. Szczególna uwaga zostanie poświęcona regionom Europy Środkowej, takim jak obecne Czechy, Polska i Węgry, często marginalizowanych przez badaczy krucjat, a także muzykologów.
Music and Crusading in Late Medieval and Early Modern Europe, 1453-1683
While most people consider the crusades as a series of religious wars for the conquest of the Holy Land that happened between 1095 and 1291, today historians embrace a definition of crusading that also encompasseslater military endeavours happened in the late medieval and early modern period. In the years between the 1453 and 1683, the Ottoman Empire was considered the main crusading enemy and the crusading message was part of a wide effort of propaganda throughout Europe, which included also works of art. While historians and crusading scholars have considered how the crusading message was portrayed in the visual arts and literature, still the musical side has been substantially ignored. At the same time, musicologists have privileged researching music in the classical period of crusading, and did not take into consideration how historians interpreted the later movement.
The main goal of Music and Crusading is to provide the first comprehensive and interdisciplinary study that integrates crusading rhetoric into the musical culture of late medieval and early modern Europe. Focussingon the crusades against the Ottoman Empire, the project will detail how music negotiated idea about the Turks, celebrated military victories, promoted crusading message in different areas of society. Chronologically, the project will focus on the period between 1453, year of the Fall of Constantinople, and 1683, when the victory of the European camp at the Battle of Vienna, under the command of the Polish king Jan III Sobieski, turned the tide of the Ottoman territorial expansion in Europe.
The project will look at a broad geographic area, with particular attention for areas that are important in crusading history both for their proximity to the battlegrounds or for their importance in shaping crusading propaganda. Particular attention will be given to the Central European regions, such as those of present Czechia, Poland, and Hungary, that have been traditionally marginalized by crusading scholars as well as musicologists.
Zespół: dr Nicolò Ferrari (kierownik projektu)
- Pracownia Etnomuzykologii – „Polska Pieśń i Muzyka Ludowa”
-
Prowadzone w Pracowni Etnomuzykologii badania dotyczą przede wszystkim tradycyjnych kultur muzycznych w Polsce – zarówno w ich historycznym, jak i współczesnym wymiarze. Studia regionalistyczne, prowadzone z udziałem współpracowników z innych ośrodków naukowych i z terenu, owocują serią monograficzną „Polska Pieśń i Muzyka Ludowa – Źródła i Materiały”, wydawaną od 1974 roku. Główny korpus źródeł dla tej serii stanowią nagrania archiwalne ze Zbiorów Fonograficznych IS PAN, sukcesywnie powiększane o nowe rejestracje muzyki tradycyjnej. Indywidualne zainteresowania badawcze rozwijane są w Pracowni w takich obszarach jak studia nad śpiewem tradycyjnym, ludową muzyczną kulturą religijną, wykonawstwem muzyki tradycyjnej oraz nią inspirowanej, tworzenie nowych koncepcji metodologicznych w badaniach etnomuzykologicznych. Ważne miejsce zajmuje współpraca – także w wymiarze międzynarodowym – z innymi instytucjami naukowymi i akademickimi, ośrodkami kultury i muzeami oraz mediami, realizowana poprzez regularne wykłady, audycje, konsultacje, uczestnictwo w konferencjach, komisjach konkursowych muzyki tradycyjnej i folkowej, koncertach oraz innych projektach badawczych i artystycznych.
Zobacz: Polska Pieśń i Muzyka Ludowa - seria wydawnicza
Zespół: dr Weronika Grozdew-Kołacińska (kierowniczka Pracowni), dr Agata Krajewska-Mikosz, dr Arleta Nawrocka-Wysocka (Poznań), mgr Barbara Śnieżek, dr inż. Magdalena Chudy
- Doktoranci i stypendyści w Zakładzie Muzykologii
-
-
Łukasz Kaczmarowski, Szkoła Doktorska Anthropos IPAN (promotor: dr hab. Jolanta Guzy-Pasiak, prof. IS PAN)
-
Łucja Siedlik, Szkoła Doktorska Anthropos IPAN (promotor: dr hab. Beata Bolesławska-Lewandowska, prof. IS PAN)
- Jordan Lian - stypendystka Fulbrighta (opieka naukowa: dr hab. Jolanta Guzy-Pasiak, IS PAN i dr Piotr Wciślik, IBL PAN)
-
Historia
W strukturze powstałego w 1949 roku Państwowego Instytutu Sztuki, a od 1959 roku Instytutu Sztuki PAN, przez kilkadziesiąt lat istniały dwa oddzielne zakłady, w których główny przedmiot badań stanowiła muzyka. Był to Zakład Historii Muzyki (początkowo Sekcja Muzyki, przez wiele lat Zakład Historii i Teorii Muzyki) oraz Zakład Folkloru Muzycznego (z genezą w założonym w 1947 roku Państwowym Instytucie Badania Sztuki Ludowej, w latach 70. i 80. XX wieku mający status Pracowni Dokumentacji Folkloru). W wyniku restrukturyzacji przeprowadzonej w Instytucie Sztuki w 1992 roku z tych dwóch działów powstał Zakład Historii Muzyki, przemianowany w 2009 roku na Zakład Muzykologii, z wydzielonymi pracowniami Historii Muzyki i Etnomuzykologii.