Marcin Kromer, Musicae elementa
Elżbieta Witkowska-Zaremba (ed.)
edycja i przekład polski / edited and translated into Polish by Elżbieta Witkowska-Zaremba, przekład angielski traktatu / English translation of the treatise Calvin M. Bower, Monumenta Musicae in Polonia, seria / series C: Tractatus de musica, red. nacz. / ed. in chief Barbara Przybyszewska-Jarmińska
Warszawa, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2019
Marcin Kromer (1512-1589), znany jest przede wszystkim jako autor fundamentalnych dzieł historycznych i encyklopedycznych na temat Polski oraz przekładów tekstów łacińskich, a także jako dyplomata i dostojnik kościelny – w ostatnich latach życia biskup warmiński. W młodości, po studiach w Akademii Krakowskiej, napisał także traktat muzyczny Musicae elementa w dwóch częściach, i wydał go w Krakowie u Hieronima Wietora w 1532 roku (druga część traktatu, zatytułowana De musica figurata liber posteriori, zachowała się jedynie w dwóch późniejszych publikacjach: została ona dołączona do drugiego wydania Opusculum musices noviter congestum Sebastiana z Felsztyna, dwukrotnie opublikowanego przez Hieronima Wietora w latach 1534 i 1539).
Traktat Musicae elementa jest zwięzłym podręcznikiem elementarnych zasad muzyki, skonstruowanym według rozpowszechnionego w XVI wieku dwuczęściowego schematu, który obejmował tematykę musica plana i musica mensuralis, czyli zasady systemu tonalnego wraz z zagadnieniami chorału gregoriańskiego, oraz, w części drugiej, zasady systemu rytmicznego wraz z regułami notacji menzuralnej.
Tom zawiera pierwszą edycję krytyczną łacińskiego traktatu Kromera wraz z przekładem na język polski i angielski, wstępem monograficznym i edytorskim oraz komentarzami, pisanymi z myślą, by to ważne świadectwo kultury i edukacji muzycznej w szesnastowiecznej Polsce było przystępne nie tylko dla muzykologów, ale i szerszego grona badaczy, a także muzyków i studentów.
