Historia sztuki i współczesna kultura wizualna

Harmonogram zjazdów w roku akademickim 2025/2026

TRYB ONLINE

Prowadząca specjalizację: prof. dr hab. Joanna M. Sosnowska

„Historia sztuki i współczesna kultura wizualna” ma otworzyć słuchaczy na dalsze obcowanie ze sztuką zarówno dawną, jak i najnowszą.

Wykłady prowadzone są online, co pozwala na szerokie dotarcie do zainteresowanych sztuką.

Postaramy się, żeby w 10. roku istnienia Studiów Podyplomowych Instytutu Sztuki PAN wszystkie zajęcia były szczególnie interesujące. Do ich prowadzenia zostaną zaproszeni najznakomitsi wykładowcy z różnych ośrodków naukowych w kraju, których wystąpienia cieszyły się największą popularnością wśród słuchaczy poprzednich edycji, i również tacy, którzy jeszcze u nas nie wykładali, ale zaznaczyli się w ostatnim czasie ciekawymi badaniami. 

Wykłady mają charakter autorski i unikalny, bo opierają się na badaniach prowadzonych przez wybitnych naukowców. 

Program obejmuje historię sztuki europejskiej, w tym polskiej, od antyku do współczesności oraz wybrane zagadnienia sztuki światowej. Poruszane są zagadnienia o charakterze fundamentalnym dla przemian w sztuce, jak również tematy szczegółowe dotyczące poszczególnych artystów i wydarzeń, których naświetlenie pozwala na wyrobienie sobie zdania na temat epoki czy zjawiska artystycznego. 

Każdy z 11 zjazdów jest tak skonstruowany, żeby nie znudzić słuchaczy chronologicznym omawianiem zjawisk artystycznych, ale wskazywać na różnorodność, która nas otacza. 

W trakcie pierwszych zjazdów ważnym elementem programu są wykłady zaznajamiające z podstawową terminologią, a także pokazujące jak analizować dzieła sztuki:

• podstawowe pojęcia z historii sztuki
• podstawowe pojęcia sztuki nowoczesnej i współczesnej
• historia sztuki jako nauka
• jak czytać architekturę
• analiza obrazu
• historia wnętrz – z czego wynikają formy sprzętów

W sposób problemowy zostaną ukazane wybrane aspekty sztuki antycznej z naciskiem na te elementy, które miały znaczenie dla dalszych dziejów kultury i sztuki:

• odkrywanie antyku
• tradycje antyczne w sztuce średniowiecznej
• antyk a sztuka XIX i XX w.

Okres średniowiecza to czas kształtowania się kultury europejskiej oraz tożsamości poszczególnych krajów i regionów, dlatego ważne jest poznanie różnorodności tej epoki:

• kiedy zaczęło się średniowiecze
• architektura i rola cywilizacyjna klasztorów - benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie
• architektura wielkich katedr
• architektura krzyżacka
• mistrzowie rzeźby średniowiecznej, Wit Stwosz i inni 
• małopolskie malarstwo tablicowe
• między gotykiem a renesansem w Europie Środkowej

Nowożytność to pojęcie szerokie, obejmujące renesans, manieryzm, barok i rokoko (późny barok), w tym czasie wydarzyło się bardzo wiele, powstała ogromna liczba wybitnych dzieł, dlatego nacisk będzie położony na sprawy najważniejsze, kluczowe dla dalszych dziejów sztuki, ale także ukazane zostaną zjawiska i dzieła dziś mało znane, choć godne uwagi ze względu na wpływ jaki miały w swoich czasach i później: 

• Botticelli, czyli sublimacja wizji artystycznej w czasach Wawrzyńca Wspaniałego
• Paragone Leonarda da Vinci
• rola Vasariego dla ukształtowania historii malarstwa
• pierwsze znane artystki
• związki polsko-włoskie w epoce nowożytnej i początki renesansu w Polsce
• nagrobki królewskie, magnackie, szlacheckie i mieszczańskie 
• zarys urbanistyki nowożytnej, miasto idealne
• historia ramy do obrazu
• artystyczne relacje włosko-francuskie w epoce nowożytnej
• manieryzm w malarstwie na północ od Alp
• Rubens, van Dyck i malarstwo flamandzkie okresu baroku
• Wersal – rezydencja Króla Słońce
• nowożytny portret polski
• barok w Czechach i na Śląsku
• Michelangelo Palloni i epoka Jana III Sobieskiego
• rzeźba lwowska
• inicjatywy artystyczne Stanisława Leszczyńskiego w Lotaryngii
• epoka Sasów - centra artystyczne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w.
• malarstwo holenderskie z widokiem na Italię - utrechccy caravaggioniści
• architektura Hiszpanii - współistnienie wielu kultur i szkół
• polski Rzym: Tadeusz Kuntze (Taddeo Polacco) i Franciszek Smuglewicz w sferze stylu all'antica
• Stanisław August jako kolekcjoner 

Trwają spory, kiedy rozpoczęła się era nowoczesna, wielu uparuje jej źródeł w rewolucji francuskiej, niewątpliwie przełom XVIII i XIX wieku zapisał się wieloma zmianami w polityce, nauce i sztuce, które owocowały w późniejszych latach:

• piewcy rewolucji
• Antonio Corazzi i architektura Warszawy początku XIX wieku
• Stanisław Kostka Potocki i narodziny polskiej sztuki nowoczesnej 
• wielka przebudowa Paryża w XIX w.
• landszafty, krajobrazy i pejzaże: Natura i sztuka
• wędrowcy i kolonizatorzy: Orient w malarstwie XIX w.
• wystawy światowe w XIX i XX w.
• polscy malarze w Monachium
• wiek pomników
• akademicy i realiści – rola Salonów
• obrazy impresjonistów jako dokument życia społecznego
• sztuka japońska i jej wpływ na Europę
• architektura miast przemysłowych 
• co to jest modernizm
• „złota godzina” polskiego malarstwa
• długie trwanie XIX wieku i sztuka okresu Wielkiej Wojny

Nowoczesność z racji tego, że istnieje na Studia Podyplomowych IS PAN specjalizacja „Historia sztuki nowoczesnej”, zostanie w ramach niniejszego cyklu wykładów zaprezentowana poprzez wskazanie najważniejszych wydarzeń, których zrozumienie jest konieczne do dalszego zgłębiana sztuki najbliższej nam czasowo:

• przełom awangardowy
• stulecie awangardy w Polsce – rok 1924
• dziedzictwo Le Corbusiera i Bauhausu
• architektura modernistyczna polskich miast i miasteczek
• surrealizm dawniej i dziś
• art déco – nowoczesność z tradycjami w tle
• sztuka a zimna wojna
• przedmiot gotowy w sztuce
• socrealizm
• rola rzeźby w XX wieku
• minimal art
• happening, akcjonizm, performance
• sztuka krytyczna a sztuka społeczna

Jeśli w ciągu roku akademickiego w którymś z miast będą odbywały się ciekawe wystawy, postaramy się je omawiać, żeby zachęcić do odwiedzenia tych miejsc.

Powyższe problemowe hasła nie są tematami wykładów, wskazują jedynie na obszar w jakim wykładowcy będą się poruszać

Wykładowcami na naszych studiach są między innymi:
dr Agnieszka Bagińska (MNW)
, dr hab. Zbigniew Bania (UŁ), 
dr Krystyna Czerni (IRSA), 
dr hab. Jacek Friedrich (UG, MNG)
, dr hab. Mikołaj Getka-Kenig (IHN PAN), 
dr Weronika Grzesiak (UJ)
, dr hab. Michał Haake, prof. UAM, 
Alicja Jakubowska (Zamek Królewski w Warszawie), 
prof. dr hab. Jarosław Jarzewicz (UAM)
, dr hab. Łukasz Kiepuszewski, prof. UAM, 
dr Katarzyna Kolendo-Korczak (ISPAN), 
dr hab. Anna Kostrzyńska-Miłosz (ISPAN), 
dr Piotr Lasek (ISPAN), 
dr Anna Leśniewska-Zagrodzka (PWSFTiT)
, prof. dr hab. Jakub Lewicki (UKSW)
, dr Karolina Łabowicz-Dymanus (IS PAN), 
dr Marek Maksymczak (UKSW)
, dr hab. Michał Mencfel, prof. UAM
, dr hab. Paweł Migasiewicz (ISPAN), 
prof. dr hab. Katarzyna Mikocka-Rachubowa (ISPAN)
, prof. dr hab. Jerzy Miziołek (UW)
, dr Katarzyna Nowakowska-Sito (MKiDN), 
dr Przemysław Pawlak (IT)
, dr Piotr Pajor (UJPII)
, dr Renata Piątkowska (Polin)
, dr hab. Jakub Sito, prof. ISPAN, 
dr Agnieszka Skrodzka (UKSW), 
prof. dr hab. Joanna M. Sosnowska (ISPAN), 
dr Aleksander Stankiewicz (UKSW)
, dr hab. Przemysław Strożek (IS PAN), 
prof. dr hab. Andrzej Szczerski (UJ, MNK), 
dr Ewa Toniak
, dr Katarzyna Uchowicz (ISPAN)
, dr Katarzyna Urbańska (ASP)
, dr Joanna Utzig (UJ)
, dr Marcin Zgliński Marcin (ISPAN), 
dr Ewa Ziembińska (MNW)
, dr hab. Jerzy Żelazowski, prof. UW