
Michał Stachowicz (1768-1825). Krakowski malarz między barokiem a romantyzmem
Zbigniew Michalczyk
T. I-II, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2011
"Twórczość Michała Stachowicza to wdzięczny obiekt badań" – trudno się z autorem tych słów, Zbigniewem Michalczykiem, nie zgodzić. Trzeciorzędny malarz, który prawie nigdy nie wyjeżdżał z Krakowa, rzemieślnik o ambicjach akademika, malarz "naszej narodowości", współtwórca ikonografii narodowej, wzór ideowy dla polskich artystów, a do tego w gruncie rzeczy twórca jakby nierozpoznany, o którym opinie i sądy powtarzano z drugiej ręki, zazwyczaj bezkrytycznie – to rzeczywiście znakomity obiekt badań.
"Autor świadom zaniedbań i cząstkowości dotychczasowych badań nad twórczością Stachowicza, formułuje swoje postulaty w odniesieniu do zasady rzetelności badań źródłowych i budowania solidnego fundamentu faktograficznego. Ale ten pozytywistyczny program jest nieco mylący. Bowiem autor, poprzez założoną konstrukcję i zastosowane metody analizy, przekracza tak zakreślone ramy pracy i konstruuje dzieło niekonwencjonalne, łamiące schematy artystycznej biografistyki. [...]
Michalczyk kreśli niezwykle interesujący obraz środowiska i czasów, miejsca, w którym wszystko dzieje się niesynchronicznie wobec współczesności. Wobec historii realizowanej z perspektywy centrum. Analizy Michalczyka utwierdzają w potrzebie badania owych marginesów, właśnie tak definiowanych, z całą prowincjonalną naiwnością i tromtadracją."
dr hab. Waldemar Baraniewski, prof. UW
"Książka [...] jest niezwykle interesującą próbą pokazania sylwetki malarza nie tylko w kontekście historycznym, ale przede wszystkim społecznym, na tle rodzących się wówczas nowych relacji między artystą i odbiorcą oraz dziełem, pojawiającym się w przestrzeni publicznej, na co pozwoliły oświeceniowe ramy kultury artystycznej. [...] Autor zbudował swoją opowieść o artyście na potężnym fundamencie faktograficznym, przeprowadzając wnikliwe kwerendy archiwalne, toteż nieodłączną częścią pracy stał się liczący 1200 pozycji katalog dzieł. Badania archiwalne dały możliwość zarysowania niezwykłej panoramy życia artystycznego i miejsca malarstwa w kulturze tego czasu, a wraz z nim zmieniającego się statusu artysty."
dr hab. Anna Lewicka-Morawska, prof. ASP w Warszawie