
Antonio Canova and his Polish Clientele
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2021
Antonio Canova (1757-1822), największy rzeźbiarz końca XVIII i pierwszej ćwierci XIX w., wywarł zasadniczy wpływ na rzeźbę tego czasu. Jego dzieła były powszechnie podziwiane i nabywane przez kolekcjonerów z różnych krajów, także przez Polaków. Czynione przez nich zamówienia miały niekiedy duże znaczenie dla rozwoju artystycznych koncepcji rzeźbiarza. W polskich zbiorach znalazły się cztery rzeźby Canovy wykonane na zamówienia Polaków lub nabyte do polskich kolekcji; nad piątą artysta pracował przez kilka lat, ale jej nie ukończył. Były to: grupa Wenus opłakująca Adonisa zamówiona przez króla Stanisława Augusta, posąg Henryk Lubomirski jako Amor wykonany dla księżny Izabeli Lubomirskiej, statua Perseusz z głową Meduzy kupiona przez hrabinę Walerię Tarnowską, biust Heleny Trojańskiej dla generała Ludwika Michała Paca oraz posąg Orfeusz kupiony przez księcia Franciszka Sapiehę. Rzeźbom tym i ich nabywcom zostały poświęcone kolejne rozdziały książki.
W polskich kolekcjach znajdowało się kilkanaście kopii rzeźb Canovy wykonanych w jego pracowni przez współpracowników. Znanych jest też kilka projektów zamówień kierowanych do niego przez Polaków, do realizacji których z różnych względów nie doszło. Twórczość Canovy wywarła silne piętno na gustach i przekonaniach estetycznych jego polskich admiratorów, a wpływ ten zostawił ślad w ich diariuszach, pamiętnikach, korespondencji, artykułach i różnych zapiskach robionych podczas włoskich podróży i niekiedy w wiele lat po powrocie do kraju, a także w utworach literackich i poezji.
* * *
Antonio Canova (1757-1822), the greatest sculptor of the late eighteenth and the first quarter of the nineteenth century, had a fundamental influence on the sculpture of that time. His works were widely admired and acquired by collectors from various countries, including Poles. Their commissions for some of Canova’s leading works were important for the development of the sculptor’s artistic concepts.
The Polish collections contained four sculptures by Antonio Canova which had been commissioned by Polish buyers or purchased for a collection held in Poland; on the fifth, the master worked for a few years, but it remained unfinished. These were: a group of Venus Mourning the Death of Adonis commissioned by King Stanislaus Augustus, a statue of Henryk Lubomirski as Cupid made for Princess Izabela Lubomirska, a statue of Perseus with the Head of Medusa bought by Countess Waleria Tarnowska, a bust of Helen of Troy made for General Ludwik Michał Pac, and a statue of Orpheus bought by Prince Franciszek Sapieha. The following chapters of the book are devoted to these sculptures and their buyers. Polish collections held several copies of works by Canova, made in his studio by his assistants. There also exist records of several commissions for Canova’s sculptures which had been planned by Polish collectors but which, for various reasons, were never placed.
Canova’s works strongly influenced the tastes and aesthetic views of his Polish admirers, as evident from the remarks in diaries and memoirs, letters, essays and various notes made both during their Italian travels and – sometimes many years later – after their return home, as well as in literary works and poetry.